گلیم محبت، بزرگترین گلیم جهان

اردبیل - امروزه، بافتن گلیم به گسترده‌ترین هنر دستی مردم شهر عنبران تبدیل شده است بطوریکه این هنر ثبت ملی شده و کاندیدای ثبت جهانی نیز است.

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری  حرف آور ؛ گلیم‌بافی از دیرباز ریشه در فرهنگ، هنر و صنعت ایران‌زمین دارد. برخی مناطق به جهت ویژگی‌های خاص به کانون بافت گلیم تبدیل‌شده و شهرت جهانی پیداکرده‌ است.

شهر مرزی عنبران در استان اردبیل نیز با صدها دستگاه دار گلیم متمرکز، عنوان بزرگ‌ترین شهر جهان با بیشترین دار گلیم را به خود اختصاص داده است؛ امروزه، بافتن گلیم به گسترده‌ترین هنر دستی مردم شهر عنبران  تبدیل شده است بطوریکه این هنر ثبت ملی شده و کاندیدای ثبت جهانی نیز است.

گلیم عنبران در خارج از کشور هم به‌خوبی شناخته‌شده است؛ «دورو بافتن گلیم» وجه تمایز گلیم بافته شده در عنبران با سایر مناطق است بطوریکه به هنگام استفاده، پشت‌وروی گلیم اصلاً مشخص نمی‌شود.

در مقایسه گلیم بافته شده با محصولات ماشینی، گلیم دستباف عنبران همانند موجود زنده و بی‌جان است و افرادی که بااحساس به این هنر نگاه می‌کنند روح زیبایی، لطافت سرزندگی را در این هنر اصیل می‌بینند.

در آستانه سال۱۴۰۰ بود که شاهد ثبت ملی شدن صنایع دستی عنبران بودیم؛ در این میان بانوان بخش مرزی عنبران باهمت عالی، بزرگ‌ترین گلیم دستباف جهان را با بهترین مواد اولیه به جامعه هنری عرضه داشته و افتخاری برای سرزمین ایران کسب کردند.

سالانه بیش از یک‌هزار متر مربع گلیم در نمین و عنبران تولید می شود
در همین خصوص اکبر بهنام جو استاندار اردبیل بای بیان اینکه در حال حاضر در همه کشورهای دنیا محصول گلیم را با برند نمین و عنبران می‌شناسند گفت: قطعاً سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از این برند حمایت و پشتیبانی می‌کنند.

وی اضافه کرد: سالانه بیش از یک‌هزار متر مربع گلیم در این شهرستان تولید و با برند خاص روانه بازار می‌شود که کیفیت تولید محصول و عرضه آن بسیار بالاست.

بهنام‌جو بیان کرد: گلیم تولید شده در این شهرستان که بزرگترین گلیم دستباف است، ۲۴ متر مربع مساحت دارد و هنرمندان سعی کردند با طراحی و نقشه مناسب آن را تولید کنند.

عنبران موزه فرهنگ و هنر ایران‌زمین را به جهانیان معرفی کرده است
گلیم درواقع پرچم فرهنگ، مدنیت و تاریخ این دیار است که در اکوسیستم زندگی مردم، لباس سنتی،آواهای کار (عموماً به زبان تالشی) و آداب‌ورسوم خاص منطقه را به نمایش گذاشته است؛ دریک کلام عنبران موزه فرهنگ و هنر ایران‌زمین را به جهانیان معرفی کرده است.

گلیم‌های دستباف عنبران به خاطر رنگ، تنوع و الگوهای گوناگونشان، نزد اهل‌فن وهنر از شهرت و اعتبار خاص برخوردار است.

گلیم‌های بافته‌شده عنبران عمدتاً یک تا دو مترمربع هستند که دارای بافت بسیار مستحکمی هستند و طرح‌های متنوع گانگل، گل، شیرازی، بوکوگل، باغ‌وحش، بوته و….را شامل می‌شود.

با گسترش خواسته‌ها و نیاز بازار، صنایع‌دستی تلفیقی نیز پا به عرصه تولید گذاشته و مطابق ذوق و سلیقه انسان فناورزده آثار هنری جدید مانند جای سیخ، دم‌کش، کیف مدرسه، کیف بانوان، زیر تلفنی، پرده آشپزخانه، دستکش ودهها دل بافته دیگر آثار با دستان هنرمند بانوان عنبرانی، آفریده‌شده‌اند.

گلیم عنبران عموماً از جنس پشم خالص بافته‌شده، اندک شماری نیز از کرک، ابریشم و اکریلیک استفاده می‌شود و مرغوبیت مواد اولیه مصرفی کاملاً مشهود است.

شایان‌ذکر است هر کالایی  به‌طور طبیعی باگذشت زمان و استفاده مکرر مستهلک‌شده و ارزش تجاری آن کم می‌شود اما گلیم پشمی عنبران فرمول‌های پیچیده حسابداری را به‌هم‌ریخته و باید به جای استهلاک گیری، گلیم عنبران با نظر کارشناسان اهل‌فن تجدید ارزیابی شود، تا با ارزش و قیمتی بالاتر از روز خرید در دفاتر مالی ثبت گردد؛ چراکه کهنه گلیم عنبران مثل فرش کاشان هرروز ارزشمندتر از گذشته بوده و نهایتاً به‌عنوان کالای عتیقه نزد کلکسیونرها دست‌به‌دست می‌شود.

هنر صنعت گلیم‌بافی در عصر تکنولوژی پویا شد
در همین خصوص زرافشان شفیقی پیشکسوت و کارآفرین حوزه بافت گلیم که ۶۰ سال سابقه فعالیت در چرخه، رنگ خامه، بافت، تجارت و نیز تلفیق محصولات را دارد به خبرنگار بازار گفت: از کودکی به هنر گلیم‌بافی علاقه داشتم و در کنار مادر و خواهرانم پشت دار گلیم رویا، امید و دل‌خوشی را می‌بافتیم.

وی  افزود: هنر بافت گلیم هنر اصیل و ریشه‌داری در ایران و بخصوص بخش مرزی عنبران بوده که این هنر به جهت اقبال عمومی ظرفیت بالای در بازار جهانی داشته باید بیش‌ازپیش احیا و پویا شود.

شفیعی اظهار کرد: گلیم‌بافی علاوه بر ارزش‌های فرهنگی و هنری به‌صورت یک حرفه در رده مشاغل خانگی جایگاه خاصی دراقتصادخانوارهای منطقه دارد.

کارآفرین اهل عنبران افزود: هنر گلیم‌بافی از صنایع‌دستی  باارزش ایران بوده که از قدیم به‌عنوان یک کالای ضروری در زندگی بشری دارای اهمیت بوده و در زندگی معاصر ابعاد هنری و جذابیت‌های بصری آن چشمگیرتر شده و با کارکردهای متفاوت زیرانداز، جانماز، دکور سنتی و…، مورداستفاده قرار می گرفته است.

گلیم عنبران دارای پیشنه چند هزارساله است
شاهرخ شهابی کارشناس حوزه صنایع‌دستی دراین خصوص به خبرنگار بازار گفت: منطقه تاریخی عنبران از زمانهای دور به خاطر موقعیت خاص جغرافیایی و کوهستانی بستر مناسبی برای بافت انواع زیرانداز از فرآورده‌های دامی مانند پشم گوسفندان بوده تاجاییکه حتی از روده حیوانات اهلی برای استحکام دارهای چوبی گلیم نیز استفاده‌شده است.

وی افزود: امروز و شاهد نوعی خودکفایی صددرصدی برای تأمین اقلام موردنیاز خانوار برای ایستادگی در مقابل بوران و سرما (صاندلف یعنی روکش ضخیم کرسی در زبان تالشی عنبرانی) هستیم.

شهابی اظهار کرد: امروزه با تغییر کارکردهای گلیم، شاهد بهره‌گیری هنری در حوزه دکوراسیون منازل در سراسر گیتی هستیم. این هنر گردشگران زیادی را به روستاهای بخش تاریخی عنبران سرازیر کرده است.

کارشناس حوزه صنایع دستی افزود: کشاورزی و دام‌پروری حرفه اصلی و گلیم‌بافی یک شاخه اقتصادی کمکی برای روستائیان به شمار می‌رفته و تمام مراحل پرورش گوسفند، پشم‌چینی، ریسندگی، رنگرزی، بافندگی و حتی پرداخت و دیگر عملیات تکمیلی نیز توسط خود روستاییان انجام می‌گرفته است.

شهابی در ادامه اظهار کرد: با گسترش تولید، در برخی ازبخشهای این چرخه، از دیگر گروه‌های شغلی نیز کمک گرفته‌شده و بیشتر تمرکز بافندگان گلیم روی طرح نقشه و اندازه دلخواه مشتری معطوف شده است.

کارشناس حوزه صنایع دستی با بیان اینکه برای گره‌گشایی از بخش بازرگانی با مدد از فناوری و فروشگاه‌های اینترنتی، شاهد انقلابی در حوزه صنایع‌دستی هستیم گفت: امید است با رفع موانع، شاهد حضور افتخارآفرین آثار هنرمندان ایران بالاخص بخش مرزی عنبران در بازار خرده‌فروشی جهان از طریق فروشگاه آمازون وسایر بسترهای اینترنتی باشیم.

بر پایه اسناد و یافته‌های تاریخ می‌توان پیشینه‌ای چند هزارساله ای را برای گلیم عنبران را متصور شد
وی بابیان اینکه بیشتر گلیم‌های تولیدی با ارسال به پایانه‌های مرزی از طریق کشورهای همسایه به اروپا، آمریکا و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس صادر می‌شود، اظهار کرد: بر پایه اسناد و یافته‌های تاریخ می‌توان پیشینه‌ای چند هزارساله ای را برای گلیم عنبران را متصور شد.

کارشناس کسب‌وکار و کارآفرینی تصریح کرد: اسناد تاریخی نشان می‌دهد در زمان‌های مختلف، گلیم عنبران مطابق نیاز روز به‌عنوان جهاز عروس، روانداز زمستانه و سایر نیازهای خاص مناطق سردسیری مورد استفاده قرارگرفته است. رنگ‌های گیاهی برای زیبایی محصول بکار گرفته‌شده‌اند و از همین رو است که برخی از گلیم‌های قدیمی در کلکسیون دارندگان عتیقه‌جات، جا خوش کرده‌اند.

شهابی بابیان اینکه همت عالی کارشناسان، مدیران و همه دست‌اندرکاران حوزه صنایع‌دستی و گردشگری به ثمر نشسته و «عنبران شهر ملی گلیم» رسماً ثبت‌شده است کفت: امیدواریم با کمک دانشگاهیان، بزرگان و نمایندگان استان، شاهد ثبت جهانی نیز باشیم. چراکه شهر عنبران بزرگ‌ترین شهر جهان است که بیشترین دار گلیم را در خود جای‌داده و در کنار کار تولید محصولات دستباف، لالایی‌های مادران و سایر آیتم‌های تاریخی و سنتی وجه تمایز این شهر زیبا را فراهم ساخته است.

وی اظهار امیدواری کرد تا با ثبت عنبران به عنوان شهر جهانی گلیم، آوازه فرهنگ و مدنیت استان اردبیل در سطح جهان بلند شده و بیش‌ازپیش به صنعت گردشگری استان یاری‌رسانیم.

مدرس حوزه کارآفرینی خاطرنشان کرد: بافت بزرگ‌ترین گلیم دوروی جهان توسط بانوان مرزنشین بخش عنبران نشان از توجه ویژه به توسعه مناطق مرزی و محروم بوده که علاوه برمزایای تجاری و کمک به برند سازی گلیم عنبران، افتخاری برای کشور ایران و استان اردبیل به‌حساب می‌آید.

شهابی افزود: بزرگ‌ترین گلیم دوروی جهان در اندازه ۲۴ مترمربع دارای ویژگی منحصر به فردی است که فرصت کپی‌برداری را از رقبا گرفته است.

این کارشناس افزود: مراحل بافت این گلیم به‌عنوان یک مستند تاریخی، اسرار نهان بسیاری را به آیندگان آشکار خواهد ساخت. لباس محلی بافندگان، زبان باستان ایرانی مورداستفاده در مراحل بافت و آواهای محلی در لحظه‌های بافت رج به رج بزرگ‌ترین اثر هنری، ارزش مادی و معنوی آن را ثبت و ضبط کرده است به حدی که آن را «گلیم محبت» نام نهاده و سروده‌ای با همین مضمون از طرف آکادمی شعر پایتخت تقدیم بافندگان تلاشگر شده است.

این کارشناس حوزه کسب‌وکار اذعان کرد: علاوه بر بافت گلیم سنتی هنرهای تلفیقی مطابق ذوق هنرمند و خواسته و نیاز مشتریان فاخر پا به عرصه جامعه هنری گذاشته، زینت‌بخش مراکز فرهنگی، موزه‌ها و منازل ایرانیان ساکن در اقصی نقاط جهان شده که هرکدام به‌نوبه خود مثل تولیدات صنعتی کشور ژاپن بسان پرچمی گویا بارنگ محبت نام ایران را پرآوازه می‌سازد.

وی اضافه کرد: جهاد دانشگاهی استان اردبیل با همکاری اداره کل کار و اداره کل گردشگری و صنایع‌دستی استان، طرح ملی مشاغل خانگی را با محوریت صنایع‌دستی داری در کنار سایر رشته‌های مشاغل خانگی در برنامه کار خود قرار داده و با بهره‌گیری از ظرفیت دانشگاهی استان و نیز اساتید حوزه‌های مختلف درصدد ارتقاء بیش‌ازپیش صنعت گلیم‌بافی از منظر تجاری‌سازی، برند سازی، طرح‌های خلاقانه و…،بوده و با استفاده از فضای مجازی در دوران گسترش ویروس کرونا جدی‌تر از همیشه به رونق بازار گلیم عنبران کمک کرده به‌نحوی‌که میزان تولیدات، افزایش‌یافته است.

در هر حال در آستانه قرن جدید و در سال تولید و پشتیبانی‌ها و مانع زدایی باید راهکارهایی برای رونق کسب وکار حوزه گلیم‌بافی ارائه شود و انتظار می رود مدیران محلی گام‌های عملی درراستای مانع زدایی واقعی تولید بردارند.

استفاده از ظرفیت بزرگ‌ترین نمایشگاه دائمی صنایع‌دستی استان واقع در عنبران که در حال حاضر تعطیل است، اجرای برنامه‌های هنری (پرفورمنس) با بهره‌گیری از هنر هنرمندان رشته‌های مختلف برای معرفی جهانی گلیم عنبران، عملیاتی کردن برنامه‌های طرح مشاغل خانگی برای ارتقاء کیفی و کمی آثار تولیدی هنرمندان، تولید برنامه‌های تلویزیونی و بسیاری از برنامه هایی دیگر قطعا می تواند در معرفی و شناساندن صنایع دستی تولید شده در استان حائز اهمیت باشد.